گردنبند احتمالا جزو نخستین زیورآلاتی است که بشر از آن استفاده می کرده است.در گذشته گردنبندها اغلب در مراسمهای آیینی، مذهبی، جادویی و یا مراسم عزاداری و خاکسپاری استفاده میشد و در ساخت آن فلزات و سنگهای گران بها بکار گرفته می رفت که نشانگر ثروت و موقعیت افراد بوده است.
ردنبند های ابتدایی
انسانهای ماقبل تاریخ اغلب از مواد طبیعی مثل پر، استخوان، صدف و همچنین مواد گیاهی برای ساختن گردنبند استفاده میکردند، ولی در عصر برنز جواهرات فلزی جایگزین این زینت ها شدند.
اولین شواهد تاریخی که گردنبندهای ابتدایی در آن به نمایش در آمده اند مجسمهها و هنر خاور نزدیک باستان هستند، اما اولین گردنبندهایی که در آن فلزات گران بها با آویزهای سنگی به کار رفته، در اروپا ساخته شدند.
گردنبند در تمدنهای باستانی
در بین النهرین مهرههای استوانهای شکل به نخ کشیده میشدند و به عنوان جواهر استفاده میشدند.
در بابل آویزهایی از جنس عقیق، لاجورد و طلا از یک زنجیر طلا آویخته میشدند.
سومریان باستان از طلا، نقره، سنگ لاجورد و عقیق مهره میساختند و برای ساختن گردنبند آنها را به ریسمان میکشیدند.
در مصر باستان از انواع مختلفی از گردنبند استفاده میشده است. طبقات پایین اجتماع، یقههایی با تزئینات طبیعی برای مراسم مذهبی، جشنها و عزاداریها میپوشیدند. این یقهها معمولا با شیشه، سفال و مهرههای تو خالی تزئین میشد. این مهرهها از مواد قیمتی و نیمه قیمتی ساخته میشد و به نخ کشیده میشد. طبقات بالای اجتماع از گردنبندهایی با آویز طلاها به شکل گیاهان استیلیزه، حیوانات و حشرهها استفاده میکردند.
در یونان باستان گردنبندهایی بسیار ظریف با کمک هنر مسگری ساخته شدند.
تاریخچه جواهرات و زیور آلات ایران باستان
در دو هزار سال پیش از میلاد ،ساکنان فلات ایران ،ساختن جواهرات و زیور آلات را با دانه و مهره هاى رنگى آغاز کردند و بدین گونه ،علاقه خود را به تزئینات و زیور آلات نشان دادند.
جواهرات و زیور آلات در ایران از دیرباز به عنوان قطعه ای از لباس در میان اقوام مختلف مطرح بوده است. مردم ایل قشقایی و عرب های منطقه خوزستان بیشترین استفاده کنندگان از جواهرات و زیورآلات بوده اند. جواهرات در میان مردم قشقایی شامل گردنبند مهلو، گردنبند میخک، گردنبند مهره ای، عنبردان، قاب قرآن، النگو و دستبند مهره ای، گیسوبند و بازوبند است.
در زمان هخامنشيان ،کار با طلا و هنر جواهرسازى ،نتيجه هماهنگى سنت هاى مختلف ،به روشى بسيار ماهرانه بود. تعدادى از جواهرات و زیورآلات داده شده مربوط به اين دوره ،شامل بازوبند ،پلاک ،شمسه ،دستبند ،انگشتر ،دکمه ،مهره ،گردنبند ،سنگ هاى قيمتى و …است .
اشکانیان به تزيينات و درخشان سازى اشياء که در شرق ايران ؛ ملت هاى ديگر فرا گرفته بودند ،علاقه خاصى نشان مى دادند. ساير ملل نيز از روش هاى تزييناتى پارتيان ،پيروى مى کردند. در زمان پارتيان ،جواهرات و زیورآلات ،زيباتر و با شکوه تر شدند. طلا و جواهرات، در مقياس هاى کوچکتر و با طرح هايى ساده تر، ساخته مى شدند. آن ها از انواع مختلف تزئينات، آويزها، سنجاق هاى کوچک، حلقه ها و سنگ هاى قيمتى استفاده مى کردند. کمربند ها وکلاه هاى تزيين شده از جواهرات ،در اين دوره رواج داشت.
در دوره ساسانيان، هنر طلا و جواهرسازى، مانند ساير هنرها به شکوفايى رسيد. کيفيت و پيچيدگى سکه ها، جواهرات و زيورآلات مربوط به اين دوره ،گواه بر اين امر است .فرهنگ و تمدن ماد را می توان پیشگام سبک های هنری دانست، با تشکیل امپراطوری عظیم هخامنشی، روند نزدیکی فرهنگ ها و تمدن های شرق باستان به نقطه عطف خود رسید.
در عصر ساسانیان نیز مصرف طلا در ایران فراوان بود. براساس نوشته های مورخین سرشناسی نظیر ویل دورانت، گیرشمن، شاردن و دیگران، در ادوار مختلف تاریخی فعالیت های تولیدی و بازرگانی مصنوعات طلا و جواهرات و زیور آلات و سنگ ها و مواد طبیعی قیمتی رونق فراوانی داشته است و طبقه اشراف و ثروت مندان جامعه عموما از وسایل و اشیاء زینتی گرانبهائی که از طلا وجواهرات ساخته شده بود استفاده می کردند.
از شکوه و عظمت دست ساخته های هنری ایرانیان در روزگاران هخامنشی و ساسانی هرچه گفته شود کم است. پادشاهان این سلسله نظیر هرمز اول، خسرو دوم چنان به ساخت زیور آلات اشرافی و به ویژه تاج و تخت پادشاهی توجه داشتند که حیرت مورخین را برانگیخته است. تئوفیلاکتوس مورخ بیزانسی و ثعالبی مورخ عرب در وصف تاج و تخت پادشاهان مذکور مطالبی نگاشته اند و اعتراف کرده اند که طلا و جواهر سازان ایرانی در عصر خود همواره شهره آفاق بوده اند.
با گام نهادن به قرن بیستم صنعت طلا و جواهرسازی ایران وارد عصر جدیدی شد. به هر صورت تاریخ طلا و جواهرات ایران سرشار از غرور و افتخارات فراوان برای سازندگان و هنرمندان این صنف و صنعت است و نشان می دهد که همواره در طول تاریخ این کشور طلا و جواهرسازان هنرمند ایرانی باخلق آفرینش های بی نظیر و بی همتا، توانسته اند توجه جهانیان را به خود جلب کنند.
منبع: گروه هنری دانژه
